Brian Selznick: het wonderkabinet

Ondertiteling

Het wonderkabinet van Brian Selznick is een dikke pil van bijna zevenhonderd pagina's. Feitelijk is het een combinatie van een jeugdboek en een graphic novel, aangezien een deel van het verhaal in de vorm van tekeningen wordt verteld. Het boek kreeg wereldwijd voornamelijk lovende kritieken en na het uitlezen kan je je afvragen waarom dat in hemelsnaam zo is. Het feitelijke verhaal is namelijk vrij magertjes en de tekeningen zijn gedetailleerd, soms mooi maar vaak ook zeer middelmatig, waarbij in een aantal gevallen het gevoel voor de juiste verhoudingen totaal ontbreekt. Eigenlijk is het totale pakket daardoor een fikse tegenvaller. Je denkt een lekker dik boek te hebben waar je uren in kan verdwalen, maar als je er in bent begonnen blijkt dat je het in nog geen twee uur kan uitlezen.

Het verhaal van Selznick is te lezen als een film. Althans, dat las ik in meerdere recensies. Dat effect hebben tekeningen echter al snel, vooral als ze zoals in dit geval meer dan de helft van het verhaal moeten vertellen. Mocht Het wonderkabinet echter een film zijn, dan zou ik na een half uur de bioscoop weer verlaten. Als boek heeft het teveel onnodige plaatjes en als film veel te veel ondertiteling. Vlees noch vis, zou je kunnen zeggen. Maar vooral eindeloos saai en - gaap - slaapverwekkend. Het mist diepgang en gevoel, ontstijgt nauwelijks de middelmaat en laat nergens een grote indruk achter. Zo verpletterend mooi zijn die tekeningen nou ook weer niet. In veel gevallen komen ze over als grauwe bladvulling. Het zou een ode aan de cinema moeten zijn, vertelde Selznick zelf.

Als hij het een parodie had genoemd, had ik het ook geloofd.


Het wonderkabinet
Brian Selznick
Uitgeverij Unieboek
Prijs: € 19,99

Jo Nesbø: Bloed op sneeuw

Natte sneeuw

Toen ik aan Bloed op sneeuw begon had ik – met uitzondering van zijn jeugdboeken – nog niet eerder iets van Jo Nesbø gelezen. Zijn reeks over Harry Hole is nog onontgonnen terrein en dit dunne boekje leek mij wel een mooi moment om kennis te maken met zijn thrillers. Al jaren hoorde ik mensen in mijn vrienden- en kennissenkring over elkaar heen duikelen van bewondering en zag ik vrijwel uitsluitend lovende recensies voorbijkomen. Het werd dus tijd om zelf eens een oordeel te vormen. Ik was er klaar voor. Had er zin in. Een nieuwe held. Jo Nesbø. Na Bloed op sneeuw zou ik dan meteen aan zijn andere boeken kunnen beginnen.

Niet dus.

Ondanks het beperkte aantal pagina’s heb ik mij moeten dwingen om het einde te halen. Het was op sommige momenten een kwestie van wanhopig tegen de stroom in worstelen en meerdere keren heb ik overwogen om het maar gewoon op te geven. De schrijfstijl van Nesbø was prima, maar het verhaal zelf wist mij geen moment te pakken. Huurmoordenaar Olav bleek een man zonder inhoud. Hij was gespeend van iedere vorm van humor, had niets interessants te vertellen, maakte nergens ook maar een beetje indruk en kon het dunne verhaal van de auteur op geen enkele manier dragen. Een verhaal zonder ziel. Zonder inspiratie. Bloed op sneeuw bevat alleen maar woorden en zinnen maar geen samenhangend geheel. Het is natte sneeuw dat niet blijft liggen en waarmee je dus uiteindelijk weinig mee kan beginnen. Eigenlijk is het helemaal geen boek maar meer een concept voor wat misschien ooit een boek had kunnen worden. Als Nesbø zich de tijd had gegund om het op een goede manier uit te werken. 

Het einde van Bloed op sneeuw is vrij abrupt. Alsof de auteur er plotseling ook geen zin meer in had. Of is het de bedoeling dat er ooit nog eens een vervolg gaat komen? Het is alsof ik sneeuw op mijn rug voel smelten. Alleen het idee al. De plot zelf is heel doorzichtig en zie je al van verre aankomen. Ook in dat opzicht is er geen enkele verrassing. Daarnaast ontbreekt in het hele verhaal de spanning die je toch minimaal in een thriller mag verwachten. Op zich is huurmoordenaar Olav best wel een goed verzonnen personage, maar is de uitwerking uiterst bedroevend. Zeg maar gerust saai. Net zo saai als een landschap met sneeuw waar je op een afstand naar kijkt. Daar kunnen een paar bloedspetters helaas weinig aan veranderen.

Jammer genoeg moet je in de winkel voor Bloed op sneeuw de volledige hoofdprijs betalen. Mocht je nog twijfelen: trap er dan niet in. Leen het bij de bibliotheek als je het absoluut wilt lezen. Maar geloof mij nou maar dat je helemaal niets mist als je dit korte verhaal besluit over te slaan. 


Bloed op sneeuw
Joe Nesbø
Uitgeverij Cargo
Prijs: € 17,99

Mike van Damme: 1995

Een sprookje uit de vorige eeuw

De fans van Ajax hadden in 1995 de tijd van hun leven. Het Ajax van Louis van Gaal was dat jaar onoverwinnelijk en won zo’n beetje alles wat er maar te winnen viel. Met als hoogtepunten de Champions League en de Wereldbeker. Het talent won het dat jaar van het grote geld. Een pure overwinning voor het voetbal. Voor het opleiden van spelers. Voor het aanvallende voetbal. Voor de toen nog volledig operationele Hollandse School. Amsterdamse bluf tegenover het Duitse, Spaanse en Italiaanse geld. Amsterdamse bluf, verstevigd met Finse genialiteit, Nigeriaans vernuft en Surinaamse trots. Een onvoorstelbaar elftal waarin doelman Edwin van der Sar de enige was die nog geen enkele interland had gespeeld. 

“BAYERN! BAYERN! WHO THE F*CK IS BAYERN?”

Je kan het je vandaag de dag gewoon niet meer voorstellen. Ajax speelde in 1995 (en een deel van 1996) iedere tegenstander moeiteloos en bijna achteloos van de mat. Real Madrid werd in hun eigen stadion vernederd en had het voornamelijk aan een hele slechte en bijziende grensrechter te danken dat het niet met nog grotere cijfers werd afgedroogd. Bayern München kreeg in Amsterdam maar liefst vijf treffers om de oren. Het grote AC Milan werd als Champions League winnaar van 1994 twee keer kansloos naar huis gestuurd en verloor vervolgens ook nog eens de finale. Drie keer op rij. In één seizoen. Fantastisch! Het Ajax van 1995 was een machine, een levend mechanisme, een verzameling van unieke talenten die allemaal op exact hetzelfde moment tot grote hoogte wisten te stijgen. Onder leiding van Louis van Gaal. Met een zeer belangrijke bijrol voor Gerard van der Lem en – uiteraard – de onvergetelijke Bobby Haarms. Werkelijk alles klopte. De snelheid op de flanken met Overmars en Finidi George. De doelgerichtheid van spitsen als Kluivert, Kanu en Ronald de Boer. Het ijzersterke en onverzettelijke middenveld met Davids, Seedorf en Jari Litmanen. De Fin die uitgroeide tot publiekslieveling nummer 1. Een levende legende, een held. De man die symbool stond voor alles wat Ajax in 1995 was. Ongrijpbaar, doelgericht, technisch begaafd en vooral een speler voor het team. Hij speelde centraal op het middenveld, voor een verdediging die hem daartoe ook in staat stelde. Michael Reiziger en Frank de Boer als zeer betrouwbare backs. Danny Blind en Frank Rijkaard in het centrum. Onaantastbaar. Frank Rijkaard. De verloren zoon. De man die afscheid wilde nemen bij Ajax, het elftal bij zijn hand nam en in de rust van de finale tegen Milan zijn medespelers toesprak. Van Gaal deed een stapje naar achteren. Rijkaard nam het woord. De rest is geschiedenis.

“MILAN! MILAN! WHO THE F*CK IS MILAN?”

Het publiek op de tribunes leefde zich anderhalf jaar lang uit. Amsterdamse bluf. Ook daar. Amsterdamse overmoed. Want iedereen wist dat het niet lang kon voortduren. Het grote geld zou toeslaan en Ajax zou als een kale kip achterblijven. Zolang het kon besloot het publiek er echter alles uit te halen wat er uit te halen viel. Tegenstanders werden niet alleen op het veld verslagen. De Ajax fans lieten zich ook verbaal volledig gaan. Het publiek van de tegenstander werd volledig weggeblazen en soms zelfs vernederd. Niet altijd even fraai, maar te begrijpen viel het wel. De euforie kende tenslotte geen grenzen. 

1995. Het is alweer zo lang geleden. Een sprookje uit de vorige eeuw. Journalist Mike van Damme brengt het echter allemaal weer terug in zijn boek 1995. Alle achtergronden, alle feiten, alle doelpunten, de mooie en minder mooie momenten. Ze komen allemaal voorbij. Voor de fans van Ajax en voor de neutrale voetballiefhebber is dit een onmisbaar boek. De grootsheid van het Nederlandse voetbal, waar we anno 2016 allemaal weer zo naar verlangen, druipt er vanaf. Van Damme laat zien hoe het succes is ontstaan, wat spelers en coaches er allemaal voor hebben moeten doen en laten. Hij maakt zichtbaar dat het soms gewoon om puur geluk gaat. Niet alles laat zich namelijk regisseren. Het is echter vooral een portret van een unieke generatie voetballers die gezamenlijk de kracht hadden om alles voor elkaar over te hebben. Zelfs reservespelers als Winston Bogarde, Peter van Vossen en John van de Brom waren van groot belang. Gouden Tijden. Ruim twintig jaar geleden. Het voelt na het lezen van dit boek nog altijd een beetje als gisteren.

Geweldig!


1995
Mike van Damme
Uitgeverij Carrera
Prijs: € 19,95

Mark van den Heuvel: Johnny Rep, Buitenbeentje

Kroegentocht

Johnny Rep. Een geweldige rechtsbuiten in het gouden elftal van Ajax. Ik heb hem zien voetballen. In De Meer, in het Olympisch Stadion en natuurlijk op de televisie. De befaamde 3-0 overwinning van Ajax in de wereldbekerwedstrijd tegen Independiente, met twee doelpunten van Rep. De eerste wedstrijd van Oranje op het WK van 1974 in Duitsland. Het meest op mijn netvlies heb ik echter die avond in Belgrado, op woensdag 30 mei 1973, de finale van de Europa Cup 1 tegen Juventus. Ik zat thuis voor de televisie, dertien jaar oud. Op de grond. Mijn oom Ennio Seriani zat in de stoel van mijn vader. Als volbloed Italiaan was hij hartstochtelijk voor Juventus, maar in de vierde minuut van de wedstrijd zorgde Johnny Rep ervoor dat Ajax voor de derde keer op rij de Europa Cup 1 mee naar huis mocht nemen. Johnny Rep. Met lange, wapperende haren en een neusje voor de goal. Hij had Sjaak Swart eindelijk – en terecht – uit het elftal gespeeld en was samen met Johan Cruijff dé blikvanger van het elftal. Snel, flamboyant, doelgericht. 

Is dit de ultieme biografie van Johnny Rep? Ik weet het niet. Het gaat eigenlijk meer over de Johnny Rep van nu en een stuk minder over zijn voetballende jaren. Natuurlijk zijn er veel anekdotes, maar veel minder dat je zou willen. Na het lezen van dit boek weet je dat Rep een grote liefhebber is van fietsen, dat hij graag plantjes in de grond stopt en het geen enkel probleem vind om te poepen met de deur open. Feitelijk is het een soort van kroegentocht. Rep neemt zijn biograaf mee langs tal van restaurants, zowel in Spanje als in Nederland. Het hart van de ex-voetballer ligt duidelijk in Spanje, waar het leven zich in een veel ander tempo afspeelt dan in – pakweg – Alkmaar, Zwolle of Amsterdam. Het boek begint met een hondsberoerde en veel te hoogdravende introductie van Matthijs van Nieuwkerk, een ex-collega van Mark van den Heuvel uit zijn tijd bij het dagblad Het Parool. Het zorgt ervoor dat je deze biografie na twee pagina’s al bij het oud papier wil gooien. Gelukkig wordt het al snel wat beter, maar toch lijkt het allemaal niet echt van de grond te willen komen. 

Rep roept door het hele boek heen dat de titel eigenlijk Hoeren en Snoeren moet gaat worden. De eerste keer is dat wel grappig, bij de tweede keer kan je er nog licht om grinniken, maar bij de achtste keer weet je het inmiddels wel. Scheten latend baant Johnny Rep zich een weg door zijn biografie en hoewel je best wel een redelijk beeld van hem krijgt, stelt het jammer genoeg ook weer niet zo heel veel voor. De oud-Ajacied wil graag iets vertellen over het beroemde zwembandincident tijdens het WK in Duitsland. Als lezer ga je er even goed voor zitten. Krijgen we dan eindelijk te horen wat zich toen heeft afgespeeld? Waarom Johan Cruijff vier jaar later niet meeging naar Argentinië? Wat kan Rep ons vertellen? Nou… helemaal niets. Hij was al weg uit het hotel toen het wel of niet plaatsvond. Het is een beetje symptomatisch voor het hele boek. Het is het allemaal nét niet. Tegen het eind vraag je jezelf af waarom deze biografie over Johnny Rep eigenlijk is geschreven. Het idee was natuurlijk wel goed. Johnny Rep was een geweldige voetballer die toch ook een beetje aan lager wal is geraakt. Nooit helemaal serieus is genomen na afloop van zijn carrière. Daar zit ergens een goed verhaal in verstopt. Zou je denken.

Het leuke van “Johnny Rep: Buitenbeentje” is vooral Johnny Rep zelf. Al komt hij een beetje over als een persiflage op zichzelf. Hij loopt met blikjes mosselen onder zijn arm door Spanje, helpt zijn vriendin in haar restaurant en zegt doorlopend dat hij geen trauma’s heeft overgehouden aan zijn voetballeven en latere gebrek aan erkenning. Zo vaak, dat hij het inmiddels zelf is gaan geloven. Als je, zoals ik, altijd een zwak hebt gehad voor deze rebel, dan lees je het met een glimlach. Dan prik je er echter ook vrij makkelijk doorheen. Hij wil het overduidelijk zo weinig mogelijk hebben over zijn jaren bij Ajax en vooral niet over Sjaak Swart. Om het vervolgens pagina’s lang over Sjakie te hebben. Het boek heb je in een paar uurtjes uit, mede door de opvallende hoeveelheid lege pagina’s. Witte vlekken. Misschien wel kenmerkend voor het leven van Johnny Rep. Hij kan zich lang niet alles meer herinneren. Wat de opdracht van de auteur alleen maar moeilijker heeft gemaakt. 

Op de achterkant staat nog een mooie foto van Rep, jonglerend met een bal. Bovenaan wordt om onbegrijpelijke redenen extra aandacht gevraagd voor het voorwoord van Matthijs van Nieuwkerk. Alsof ze bij de uitgever bang waren dat het verhaal van Johnny Rep eigenlijk niet voldoende zou zijn voor de aanschaf van deze biografie. Dat is ook eigenlijk wel zo. Het verhaal is leuk om te lezen, maar niet meer dan dat. Daarvoor staat er te weinig in over zijn voetballende jaren. Met name over zijn avonturen in het buitenland weten we niet zo heel erg veel. Dat zou een veel beter boek hebben opgeleverd. Jammer dat Rep het zich blijkbaar niet meer zo goed voor de geest kan halen. Toch kan je je aan dit boek niet echt een buil vallen. Johnny Rep is tenslotte Johnny Rep. 


Johnny Rep: Buitenbeentje
Mark van den Heuvel
Uitgeverij Voetbal Inside
Prijs: € 19,99

M.G. Leonard: Keverjongen

Prachtig begin van een veelbelovende trilogie

Keverjongen is het ijzersterke debuut van de Engelse schrijfster M.G. Leonard. Eerder dit jaar werd het jeugdboek genoemd door het boekhandelspanel van DWDD en toen ik het zelf in handen kreeg viel mij vooral de mooie uitvoering meteen op. Ook het korte stukje op de achterkant sprak mij aan en dus hoefde ik niet lang na te denken over het feit dat ik Keverjongen zou gaan lezen. Vanaf de eerste regels viel het bij mij in de smaak. Het is een prachtig begin van een veelbelovende trilogie over de 13-jarige Darkus Cuttle. Het verhaal is leuk en vlot geschreven en de personages die er in meedoen zijn allemaal geweldig uitgewerkt. Het is een klassieke strijd van goed tegen kwaad, met een opvallende rol voor kevers. De titel verklapte het al. Misschien heb je – net als ik – normaal gesproken weinig tot niets met kevers. Ik ken het lieveheersbeestje en als ik heel goed nadenk kan ik misschien nog een of twee soorten bedenken. De klassieke Volkswagen niet meegerekend. Dat is opvallend, want na het lezen van Keverjongen weet je dat er enorm veel soorten kevers zijn en dat ze zelfs een kwart van alle levende wezens op aarde vertegenwoordigen. Dit is het eerste boek dat ik ken waarin kevers, in allerlei soorten en maten, een hoofdrol spelen. Waarin ze zelfs de helden zijn. Dankzij hun indrukwekkende prestaties helpen ze Darkus Cuttle door het hele verhaal heen om zijn strijd tegen de kwaadaardige Lucretia Cutter te overleven. 

“Ooh, kleine keverjongen, jij hebt voor mij gezongen.” Deze variatie van een bekende hit van Manke Nelis zat tijdens het lezen doorlopend in mijn hoofd. Noem het dus maar even de onofficiële soundtrack van dit boek. In ieder geval voor de Nederlandse vertaling van Esther Ottens. Hoewel het de jeugd van negen tot elf jaar, waarvoor het boek oorspronkelijk is geschreven, waarschijnlijk niets zal zeggen. Hoofdpersoon Darkus Cuttle is in Keverjongen op zoek naar zijn verdwenen vader en krijgt daarbij hulp van Virginia Wallace en Bertolt Roberts, twee leeftijdgenoten die hij ontmoet op zijn nieuwe school, nadat hij bij de broer van zijn vader is ingetrokken. Oom Max. Een wat zonderlinge man die zijn kost verdiend als archeoloog. In welke hoedanigheid hij onder andere de trotse bezitter is van de tanden van de beroemde en beeldschone Egyptische koningin Nefertiti. Al snel blijkt dat de verdwijning van de vader van Darkus, in het Natuurhistorisch Museum in Londen, te maken heeft met de eigenaardige en mysterieuze Lucretia Cutter. En met kevers. Hele bijzondere kevers.

Het verhaal van M.G. Leonard is spannend, origineel, grappig en vooral verslavend. Hoe meer het einde van het boek naderbij komt, hoe langzamer je wilt lezen. De hoofdstukken vliegen voorbij en je wilt niet dat er een einde aan het boek komt. Wat dat betreft is het dus prettig om te weten dat er nog meer delen gaan komen en dat het dus nog lang niet klaar is. Een extra vermelding verdienen de twee broers Humphrey en Pickering, twee totaal verknipte buren van oom Max, die een poging doen om Darkus door de worstmachine te persen. En dol zijn op cranberrysaus. Ze zorgen in het verhaal voor zowel spanning als humor en zijn zeer aansprekende schurken. 

De nog jonge auteur verdiend een groot compliment en eigenlijk is het onvoorstelbaar dat het hier gaat om een debuut. In het voorjaar van 2017 zal met Keverkoningin het vervolg gaan verschijnen. Mogelijk een verwijzing naar de kwaadaardige Lucretia Cutter, die een hoop geheimen te verbergen heeft. Het begint bij mij nu al flink te kriebelen.


Keverjongen
M.G. Leonard
Uitgeverij Querido
Prijs: € 15,99